شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی هشدار داد:زنجیره فولاد کشور در سال‌های پیش‌رو در 2 حلقه تولید کنسانتره و تولید آهن اسفنجی، دچار کسری عرضه خواهد بود. این کسری در سال ۹۹ شکل‌گرفته و در سال ۱۴۰۰ به اوج خود می‌رسد و در سال ۱۴۰۱ نیز تداوم می‌یابد. لذا بخشی از ظرفیت واحدهای گندله‌سازی و فولادسازی کشور به‌ناچار غیرفعال خواهد بود.
این گزارش می‌افزاید: تولید فولاد خام در ایران از چهار حلقه اصلی واحدهای کنسانتره‌سازی، گندله‌سازی، احیا مستقیم و فولادسازی تشکیل‌شده است که هرکدام از شرکت‌های فعال در این صنعت در بخشی از زنجیره حضور دارند. از نیمه دوم دهه ۸۰ با خصوصی‌سازی شرکت‌های بزرگ و تضعیف نقش سازمان‌های توسعه‌ای متولی صنعت، عملاً بخش مهمی از تصمیمات سرمایه‌گذاری در زنجیره فولاد به‌صورت مستقل توسط این شرکت‌ها و سهامداران عمده آن‌ها گرفته شد که لزوماً در قالب یک طرح جامع تعریف‌نشده بود.
این امر موجب به هم خوردن توازن ظرفیت حلقه‌های ذکرشده شده است. اگرچه این محل این عدم توازن در مقاطع مختلف جابجا شده ولی اصل وجود آن همچنان پابرجا هست. در این پرونده به بررسی وضعیت توازن حلقه‌ها و کل زنجیره در بازه زمانی ۳ سال آتی پرداخته‌ایم. این تصویر کلان به درک بهتر سرمایه‌گذاران از قدرت چانه‌زنی شرکت‌های صنعت، نرخ‌گذاری محصولات واسطه‌ای در زنجیره فولاد و ظرفیت قابل حصول شرکت‌ها کمک می‌کند.
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید
وضعیت زنجیره ارزش فولاد در سال 1398
وضعیت زنجیره فولاد کشور مشتمل بر ظرفیت اسمی، میزان تولید و صادرات چهار حلقه اصلی در سال ۱۳۹۸ به تصویر کشیده شده است. موارد ذیل حائز اهمیت است:
در سال ۱۳۹۸ تولید کنسانتره کشور پاسخگوی ظرفیت نصب‌شده واحدهای گندله‌سازی بوده است. لذا با مدیریت صادرات امکان تأمین کامل خوراک وجود داشته است. گندله تولیدی کشور حتی در صورت عدم صادرات پاسخگوی ظرفیت آهن اسفنجی کشور نبوده، این در حالی است که مقداری صادرات در نیمه اول سال نیز صورت پذیرفته است. مشابه گندله، آهن اسفنجی تولیدی کشور نیز جوابگوی ظرفیت کوره‌های ذوب طراحی‌شده کشور با خوراک اسفنجی نبوده و صادرات آهن اسفنجی این عدم توازن را پررنگ‌تر کرده است.
روند تاریخی تولید کنسانتره سنگ‌آهن در ایران
بررسی روند تاریخی تولید کنسانتره در طول 9 سال گذشته حاکی از عدم به ظرفیت کامل رسیدن تولید کنسانتره در ایران بوده که می‌تواند به دلایلی چون کمبود خوراک سنگ آهنی، مشکلات حمل‌ونقل، عدم تناسب سنگ دریافتی با طراحی کارخانه و کمبود سایر زیرساخت‌ها بوده باشد.
روند آتی ظرفیت و تولید کنسانتره سنگ‌آهن در ایران
هم‌اکنون با بهره‌برداری از پروژه کنسانتره فولاد سنگان وابسته به فولاد مبارکه، ظرفیت کل تولید کنسانتره در سال 99 به حدود 62 میلیون تن و در سال 1400 و 1401 با به بهره‌برداری رسیدن حدود 10 میلیون تن ظرفیت جدید، به ترتیب به 69 و 72 میلیون تن خواهد رسید. میزان تولید کنسانتره برای سال‌های 1399 تا 1401، بر مبنای روند تاریخی نسبت تولید به ظرفیت اسمی با ضریب 85 درصد پیش‌بینی‌شده است.
روند آتی ظرفیت و تولید گندله در ایران
ظرفیت کل تولید گندله در سال 99، با اضافه شدن پروژه‌های سناباد و سایر طرح‌ها، به 54 میلیون تن رسیده که با راه‌اندازی طرح‌های قابل تحقق در سال‌های 1400 و 1401، به 68 میلیون تن خواهد رسید. میزان تولید گندله بر مبنای میزان تولید کنسانتره و با فرض عدم صادرات کنسانتره پیش‌بینی‌شده است.
روند آتی ظرفیت و تولید آهن اسفنجی در ایران
ظرفیت آهن اسفنجی در سال 99، با اضافه شدن طرح‌های جدید، به حدود 34 میلیون تن و در سال 1400 و 1401 با راه‌اندازی 4 طرح با مجموع ظرفیت حدود 5 میلیون تن، به 39 میلیون تن خواهد رسید. پیش‌بینی میزان تولید آهن اسفنجی در طی این 3 سال، بر اساس میزان گندله در دسترس واحدهای آهن اسفنجی و با فرض عدم صادرات گندله و نیز تولید بالاتر از ظرفیت اسمی به دلیل وجود گندله صورت گرفته است.
روند ظرفیت و تولید آتی فولاد خام
عمده فولاد تولیدی در ایران به روش احیا مستقیم (90 درصد) و مابقی به روش کوره بلند و به‌وسیله شرکت ذوب‌آهن اصفهان تولید می‌شود. هم‌اکنون ظرفیت فولاد ایران با بهره‌برداری از فاز 2 فولاد کاوه جنوب کیش و 3 طرح فولادی دیگر، به حدود 34 میلیون تن فولاد به روش احیا مستقیم و 3 میلیون تن فولاد به روش کوره بلند رسیده که با راه‌اندازی سایر پروژه‌های فولادی تا سال 1401 به 45 میلیون تن شامل 40 میلیون تن فولاد به روش احیای مستقیم و 5 میلیون تن فولاد به روش کوره بلند خواهد رسید.
توازن تولید کنسانتره سنگ‌آهن با ظرفیت گندله
از سال 99 تا 1401 حتی باوجود فرض عدم صادرات کنسانتره، میزان تولید آن متناسب با حجم ظرفیت ایجادشده گندله نبوده و درنتیجه زنجیره ابتدایی صنعت فولاد با کمبود کنسانتره روبرو و دچار عدم توازن می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که در سال 1400 اوج چالش زنجیره ابتدایی صنعت فولاد یعنی کمبود 9 میلیون تنی کنسانتره خواهد بود که این روند در سال‌های آتی همچنان تداوم خواهد داشت.
توازن تولید گندله با ظرفیت آهن اسفنجی
هم‌اکنون و نیز در 2 سال پیش‌رو، مابین تولید آهن اسفنجی و تولید گندله تناسب وجود داشته و نه‌تنها کمبودی وجود نداشته، بلکه اندکی مازاد ظرفیت تولید گندله نیز وجود دارد. درواقع، واحدهای تولیدی گندله توانایی تأمین مقدار گندله موردنیاز واحدهای اسفنجی در صورت در دسترس بودن کنسانتره کافی را دارا هستند و چالشی در زنجیره گندله - آهن اسفنجی وجود نخواهد داشت.
توازن آهن اسفنجی با فولاد خام
با توجه به ظرفیت‌های اضافه‌شده تولید فولاد در طی سال 99 و دو سال آینده، میزان تولید آهن اسفنجی در طی این سال‌ها تکافوی میزان ظرفیت ایجادشده در بخش فولاد را نداشته و دچار کسری آهن اسفنجی (عدم توازن) بوده، به‌طوری‌که در سال 1400 این کمبود به اوج خود یعنی کسری 6 میلیون تنی رسیده و در سال‌های آینده نیز تداوم خواهد داشت.
جمع‌بندی موازنه زنجیره ارزش صنعت فولاد
با توجه به آنچه بیان شد زنجیره فولاد کشور در سال‌های پیش‌رو در 2 حلقه تولید کنسانتره و تولید آهن اسفنجی، دچار کسری عرضه خواهد بود. این کسری در سال ۹۹ شکل‌گرفته و در سال ۱۴۰۰ به اوج خود می‌رسد و در سال ۱۴۰۱ نیز تداوم می‌یابد. لذا بخشی از ظرفیت واحدهای گندله‌سازی و فولادسازی کشور به‌ناچار غیرفعال خواهد بود. در این وضعیت واحدهای عرضه‌کننده کنسانتره و آهن اسفنجی دارای قدرت چانه‌زنی هستند. بااین‌وجود تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد راهکارهایی همچون منع صادرات، تخصیص و نرخ‌گذاری دستوری در زنجیره می‌تواند این مزیت واحدهای مذکور را کم‌رنگ سازد.